Hiểu rõ về phong tục cải táng: Những thông tin quan trọng

Bài viết sau đây sẽ trình bày cho quý độc giả (quý gia đình) những thông tin về phong tục cải táng, được tổng hợp từ các nguồn tài liệu cổ.

1. Định nghĩa về cải táng

Theo PGS.TS Trương Sĩ Hùng thuộc Viện Nghiên cứu Đông Nam Á, cải táng (còn được biết đến với các tên gọi khác như bốc mả, bốc mộ, cải mả, sang cát, cải cát sang tiều) là việc khai quật mộ đã chôn người chết khoảng 3 năm hoặc hơn.

Đây là một trong những phong tục mai táng lâu đời của người Việt, mặc dù khó xác định thời điểm cụ thể xuất hiện phong tục này. Tuy nhiên, gần đây, có những nghiên cứu cho thấy đây không phải là phong tục bắt nguồn từ văn hóa Việt Cổ.

Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ khẳng định rằng, dù tục cải táng đã trở thành một tập tục phổ biến và tồn tại lâu dài của người Kinh như một truyền thống cố hữu, nhưng đó là truyền thống ngoại lai, bắt nguồn từ những tập tục của một bộ phận người Hán cổ xưa di cư từ phương Bắc xuống phương Nam. Khảo cổ học thời kỳ văn hóa Đông Sơn chưa phát hiện ra tập tục cải táng này.

2. Lý do tục cải táng ra đời

Tục cải táng thường có nhiều nguyên nhân, phần lớn các nguyên nhân đều liên quan đến việc “phạm âm”. Ví dụ như mộ bị động hoặc gia đình gặp sự không lành.

Một số nguyên nhân cải táng:

• Khi gia đình có người qua đời trong hoàn cảnh gấp rút, khẩn cấp, hoặc ở xa, hoặc do gia đình có hoàn cảnh khó khăn không có đủ tiền để lo liệu mai táng đầy đủ, phải mua tạm cỗ ván để chôn cất. Sau này khi gia đình có điều kiện hơn, họ sẽ tiến hành cải táng để hoàn thiện việc mai táng cho người đã mất.
• Khi mộ bị động do các vấn đề khách quan, chủ quan: ván gỗ kém chất lượng bị mối mọt, nước lụt xâm nhập vào quan tài, mộ bị sụt lún do nền đất không vững chắc. Hoặc do khu vực chôn cất bị quy hoạch thành đường cái, xây dựng công trình… buộc phải di dời.
• Khi gia chủ nhận thấy gia đình có nhiều sự cản trở, nghĩ rằng do phạm âm nên cải táng với hy vọng gia tiên sẽ phù hộ: cây cối mọc đâm vào mộ hoặc đột nhiên khô héo, trong nhà có sự buồn rầu kéo dài, bệnh tật, kiện tụng,…
• Khi gia chủ muốn cầu công danh phúc lợi nên tìm thầy địa lý xem chỗ cát địa để cải táng, hoặc thấy nhà người khác phát đạt nên muốn đem hài cốt nhà mình táng vào gần mả nhà họ để cầu được hưởng dư huệ.

Tham khảo: Bốc mộ là gì? Khám phá ý nghĩa và quy trình thực hiện bốc mộ

3. Thời điểm thích hợp để cải táng là khi nào?

Theo sách Việt Nam Phong Tục của Phan Kế Bính, việc cải táng thường diễn ra sau ba năm kể từ khi người mất, hoặc thêm một vài năm nữa. Lúc này, con cái sẽ chăm sóc việc cải táng.

Khi cải táng, gia đình thường tìm thầy xem âm dương, chọn ngày tốt tháng tốt giờ đẹp mới tiến hành cải táng, trước khi hành lễ, trước khi tiến hành lễ còn phải xem xét xem năm đó có hợp với tuổi của vong không, có hợp tuổi của trưởng nam trong nhà không.

Thường việc cải táng thường được tiến hành vào lúc sáng sớm khi dương khí ban ngày chưa gay gắt, sáng tối chưa rõ, hoặc vào buổi đêm tối.

4. Những trường hợp không nên tiến hành cải táng?

Có ba tình huống mà nếu xảy ra, người nhà không nên tiến hành cải táng, vì sẽ gây ảnh hưởng lớn đến gia đình và phần âm, được gọi là ba điều “tường thụy”. Ba tình huống đó bao gồm:

Đầu tiên, khi đào đất phát hiện con rắn vàng. Đây là điềm long xà khí vật, tức là khí thịnh, có rắn (long xà) hoặc khí vật. Nếu cải táng sẽ ảnh hưởng đến thịnh khí trên mộ, sẽ gặp vận hạn xui xẻo.

Thứ hai, khi mở quan tài thấy có dây tơ hồng quấn quít. Đây là tượng mộ kết, có khí tốt, thịnh, may mắn. Gặp trường hợp này thì phải đóng nắp quan tài lại ngay không tiếp tục cải táng nữa, táng vào vị trí cũ.

Thứ ba, đất có sinh khí ấm áp, huyệt mộ khô ráo, không có nước hoặc nước đóng giọt như sữa. Mộ phần nơi táng cỏ mọc xanh tốt đẹp đẽ, thậm chí còn thấy đất mộ có dấu hiệu nở ra. Đây cũng là tượng mộ kết, phải lập tức ngưng cải táng lại và tiếp tục táng mộ huyệt tại đó, nếu cứ tiếp tục cải táng sẽ không may đem lại tai vạ cho gia đình.

5. Các thủ tục trong ngày cải táng

Ngày trước khi cải táng, gia đình tổ chức lễ cáo vong và cáo gia tiên (cáo từ đường). Đến ngày táng, gia đình đến nơi mộ phần hung táng (chôn trước khi cải táng) tổ chức lễ khấn Thổ công xin được đào mộ lên, sau đó lại cúng khấn Thổ công nơi sắp táng mộ cải táng vào.

Đầu tiên khai mã, đào đất, cạy nắp quan tài, sau đó thu nhặt lấy xương để xếp vào tiểu sành. Việc thu nhặt xương cần phải thật cẩn trọng, chăm chú để không bỏ sót, đặc biệt phải để ý các đốt xương ngón tay ngón chân vì nhỏ dễ lọt mất.

Xương sau khi được thu lượm sẽ được rửa sạch, xếp vào một cái tiểu sành, rảy nước ngũ hương, phủ giấy trang kim, đậy nắp thật kín để tránh không cho ánh sáng mặt trời lọt vào. Nhà nào phú quý giàu có thì dùng cả quan quách khâm liệm giống như khi hung táng. Thường thì dùng tiểu sành sẽ giữ được lâu hơn.

Việc thu nhặt xương xếp vào tiểu sành gọi là “sang tiểu” (thường tục ngữ có câu “Đợi đến lúc sang tiểu” nghĩa là “đợi cho đến khi chết cũng chưa làm được”).

Sau đó, tiểu sành được đem cải táng sang đất khác. Quan tài cũ nát thì đem bỏ đi, các tấm gỗ tốt có thể đem về tận dụng làm bắc cầu, làm lót chuồng cho trâu ngựa đứng khỏi đau chân…các việc kém, tránh tận dụng làm các vật dụng trong nhà như tủ gỗ giường sẽ rất xui xẻo.

6. Lưu ý cho việc cải táng

Trước khi hung táng thì đắp mộ hình vuông, đến khi cải táng thì đắp mộ hình tròn, nhà có điều kiện thì xây lăng, còn không thì dựng mộ chí đợi khi tuần tiết ra thăm viếng.

Các công việc cải táng thường sẽ do người chuyên làm nghề cải táng tiến hành, hoặc do đội ngũ chuyên môn riêng. Bởi họ là những người thông thạo phong tục cải táng, các thủ tục cần thiết, do đó có thể tiến hành cải táng nhanh chóng, thành thạo, hạn chế tối đa xảy ra rủi ro trong lúc cải táng. Do đó gia đình nên lựa chọn đội ngũ cải táng thích hợp nhất.

Việc chọn đất táng mộ mới cũng rất quan trọng, gia đình nên tham khảo ý kiến thầy tử vi, thầy địa lý để chọn cục đất tốt, thích hợp, đem đến vận may phúc lớn lâu dài cho gia đình, gia tộc.

Thủ tục cải táng là thủ tục tâm linh có ý nghĩa quan trọng, chính vì vậy gia đình cần có sự cân nhắc, chuẩn bị kỹ lưỡng, cẩn thận trước khi tiến hành.

Cần dịch vụ bốc mộ và cải táng tham khảo